Rối loạn phóng noãn

Sự không đều đặn trong quá trình phóng noãn, hay còn gọi là rối loạn phóng noãn, thường dẫn đến vấn đề vô sinh. Có đến 40% các trường hợp vô sinh ở phụ nữ có nguyên nhân do rối loạn này gây ra. Thông thường, mỗi tháng, một nang trứng trong buồng trứng của phụ nữ sẽ phát triển đến kích cỡ chín nhất định và sau đó sẽ rụng – được gọi là quá trình phóng noãn. Tuy nhiên, khi Rối loạn phóng noãn xảy ra, quá trình này trở nên không đều đặn, từ đó gây trở ngại đáng kể cho quá trình thụ thai tự nhiên.

Như một tiến trình tự nhiên, vào cuối mỗi chu kỳ kinh nguyệt, hormon FSH và LH bắt đầu tác động, thúc đẩy sự phát triển của các nang nguyên thủy trong buồng trứng (tầm 6-7 nang). Theo thời gian, dưới tác động của hormon, các nang trứng mở rộng kích thước.

Sau khoảng 7-8 ngày phát triển, một số nang trứng sẽ phát triển nhanh hơn, còn lại sẽ dần giảm. Những nang trứng phát triển nhanh này mang theo một lượng lớn estrogen, với kích thước nang tăng lên đáng kể. Trong giai đoạn tăng sinh nang trứng cuối, lượng estrogen cao sẽ tạo ra hiệu ứng điều hòa ngược với hormon tuyến yên FSH và LH, thúc đẩy tuyến yên tiết ra cả hai hormon này.

Dưới sự tác động của FSH và LH, các nang trứng phát triển mạnh, đạt đến kích thước 1,8-2,3 cm, được gọi là nang trứng chín.

Trước khi phóng noãn, lượng hormon LH và FSH từ tuyến yên tăng đột ngột. Tác động của hai hormone này khiến nang trứng căng phồng trong khi thành nang trở nên mỏng và yếu. Do đó, nang trứng sẽ vỡ và phóng noãn ra khỏi nang trứng. Hiện tượng phóng noãn này thường xảy ra vào khoảng 13-14 ngày trước khi kinh nguyệt bắt đầu.

Rối loạn phóng noãn là tình trạng phức tạp, do nhiều nguyên nhân khác nhau, dẫn đến việc phóng noãn không theo chu kỳ. Điều này gây ra rối loạn trong chu kỳ kinh nguyệt và là một nguyên nhân chính gây vô sinh ở phụ nữ.

Việc điều trị Rối loạn phóng noãn phụ thuộc vào nguyên nhân cụ thể. Trong hầu hết các trường hợp, điều trị tập trung vào việc phục hồi chức năng phóng noãn của buồng trứng, thường sử dụng các loại thuốc kích thích sự phát triển của nang noãn trong buồng trứng. Thông thường, tỷ lệ thành công của việc mang thai sau mỗi chu kỳ kích thích buồng trứng khoảng 30%. Kích thích buồng trứng thường không được thực hiện quá nhiều lần trên một bệnh nhân để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe của họ.

• Do bất thường hệ thống nội tiết vùng dưới đồi tuyến yên

Có thể hiểu được rằng sự Rối loạn phóng noãn được điều khiển một cách chặt chẽ thông qua hai hormone quan trọng LH và FSH được tiết ra bởi tuyến yên. Điều đáng chú ý là tiết hormone GnRH từ vùng dưới đồi cũng đóng vai trò quan trọng trong quá trình này. Chính vì lẽ đó, bất kỳ nguyên nhân nào dẫn đến sự ức chế của hormone GnRH đều sẽ có tác động trực tiếp lên quá trình phóng noãn.

Một ví dụ cụ thể có thể kể đến là tình trạng tăng cao của hormone prolactin trong huyết thanh. Đây có thể dẫn đến Rối loạn phóng noãn trong giai đoạn hoàng thể của chu kỳ kinh nguyệt, khiến cho quá trình phóng noãn không thể diễn ra. Và kết quả cuối cùng, phụ nữ có thể trải qua tình trạng vô kinh do hoạt động của hormone GnRH bị ức chế hoàn toàn.

• Bất thường việc điều hòa ngược

Các hormone FSH và LH không chỉ bị ảnh hưởng bởi hormone GnRH mà còn phụ thuộc vào hormone estrogen. Estrogen đóng vai trò quan trọng trong cả điều hòa ngược âm tính và điều hòa ngược dương tính đối với hai hormone này.

Điều hòa ngược âm tính diễn ra vào giai đoạn cuối của chu kỳ kinh nguyệt, khi lượng estrogen giảm đột ngột. Điều này kích thích tuyến yên tiết ra LH và FSH với mục đích tăng cường sự tạo ra của estrogen. Trong trường hợp estrogen không giảm đi ở giai đoạn này, điều hòa ngược sẽ không diễn ra, dẫn đến việc FSH và LH không được kích thích tiếp tục, và từ đó dẫn đến việc các nang trứng không phát triển.

Khi tiến vào giai đoạn phóng noãn bình thường, sự tăng cao của estrogen sẽ gây ra hiện tượng điều hòa ngược dương tính (nghĩa là, mặc dù estrogen đã đạt mức cao nhưng vẫn tiếp tục kích thích sự tiết ra của FSH và LH), từ đó mới gây ra hiện tượng phóng noãn. Tuy nhiên, nếu estrogen không đạt mức đủ cao trong giai đoạn này, sẽ không đủ để tạo ra phản ứng điều hòa ngược.

• Bất thường tại buồng trứng

Có thể mắc phải các vấn đề về sức khỏe phụ khoa như viêm buồng trứng, viêm tử cung, hay tiểu cầu thận.

Rối loạn phóng noãn có thể dẫn đến một loạt hậu quả đáng lo ngại:

• Tình trạng vô sinh hiếm muộn: Rối loạn phóng noãn được xem là một trong những nguyên nhân chính gây ra tình trạng vô sinh hoặc khó mang thai.
• Thay đổi cân nặng không kiểm soát: Phụ nữ mắc phải rối loạn phóng noãn thường gặp khó khăn trong việc kiểm soát cân nặng, dẫn đến tình trạng béo phì.
• Suy giảm ham muốn tình dục: Sự biến đổi trong chu kỳ kinh nguyệt và hormone có thể gây ra suy giảm ham muốn tình dục, ảnh hưởng tới đời sống tình dục của cặp đôi.
• Nguy cơ ung thư: Rối loạn phóng noãn có thể dẫn đến biến chứng muộn như tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư nội mạc tử cung hoặc ung thư vú.
• Tăng nguy cơ các vấn đề sức khỏe khác: Ngoài ra, rối loạn phóng noãn cũng có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể của phụ nữ, gây ra các vấn đề như tiểu đường, bệnh tim mạch, và loãng xương.

Những người mắc Rối loạn phóng noãn thường có thể trải qua nhiều triệu chứng khác nhau. Điều này bao gồm kinh nguyệt không đều, kinh nguyệt kéo dài, hoặc thậm chí không có chu kỳ kinh nguyệt trong một khoảng thời gian dài. Độ nhạy của tử cung cũng có thể có sự thay đổi bất thường. Ngoài ra, nhiều phụ nữ có thể trải qua suy giảm ham muốn tình dục, vấn đề về cân nặng và sự mọc lông quá mức. Tuy nhiên, không phải người mắc rối loạn phóng noãn đều trải qua tất cả các triệu chứng này. Để đưa ra chẩn đoán chính xác, thường cần phải dựa vào kết quả của các xét nghiệm cận lâm sàng.

4.1 Siêu âm

Siêu âm đầu dò âm đạo là một công cụ quan trọng trong việc theo dõi sự phát triển của nang noãn. Đặc biệt, nó cung cấp cách tiếp cận hiệu quả để đánh giá chức năng, tình trạng sinh lý và bệnh lý của buồng trứng. Việc tiến hành siêu âm để theo dõi nang noãn cần lặp lại nhiều lần trong chu kỳ kinh nguyệt. Đây là một phương pháp đơn giản, tiết kiệm và không gây khó khăn hay đau đớn cho bệnh nhân. Hiện nay, việc ứng dụng siêu âm đã trở nên phổ biến và mang lại hiệu quả rõ ràng trong quá trình chăm sóc sức khỏe.

4.2 Xét nghiệm nội tiết tố

• Estrogen

Trong quá trình nghiên cứu, xác định ngày thực hiện xét nghiệm này phụ thuộc vào giai đoạn chu kỳ kinh nguyệt, thường là vào ngày thứ 2 hoặc ngày thứ 3 của chu kỳ đó. Estrogen, một hormon quan trọng trong hệ thống sinh dục nữ, có vai trò quan trọng trong giai đoạn nang noãn. Nồng độ estrogen tăng dần trong máu và đạt đến mức cao nhất ngay trước khi đỉnh của hormon LH xuất hiện, cũng như xảy ra 36 giờ trước sự phóng noãn. Buồng trứng, nơi sản xuất estrogen, đóng vai trò quan trọng trong việc kích hoạt các chu kỳ sinh sản.

• Progesterone

Cách phổ biến nhất để xác định sự phóng noãn là bằng cách đo lượng progesterone trong cơ thể. Khi nồng độ progesterone vượt quá mức 10 ng/ml trong máu, có khả năng cao rằng chu kỳ kinh nguyệt đó sẽ có sự phóng noãn diễn ra. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều ý kiến trái chiều xoay quanh việc nên định lượng một lần hay nhiều lần, cũng như thời điểm thích hợp để đo lượng progesterone. Ngoài ra, có thể sử dụng phương pháp định lượng chất chuyển hóa của progesterone trong nước tiểu để đánh giá tình trạng phóng noãn.

• LH

Thường thường, xét nghiệm LH thường được tiến hành vào ngày thứ 2 hoặc thứ 3 của chu kỳ kinh nguyệt. Các biến đổi không bình thường trong nồng độ LH cũng như sự thay đổi của đỉnh LH ở giữa chu kỳ có thể cho thấy nguyên nhân không bình thường của giai đoạn hoàng thể.

• FSH

FSH là hormon quan trọng trong việc kích thích sự phát triển và sản xuất trứng. Nếu nồng độ FSH tăng cao, điều này có thể tượng trưng cho việc dự trữ trứng trong buồng trứng thấp, tăng nguy cơ mắc hội chứng buồng trứng đa nang.

• Prolactin

Prolactin là hormon có khả năng ức chế quá trình sinh sản, đặc biệt là sự tạo ra của hormon kích thích nang (FSH) và hormone gonadotropin releasing (GnRH), dẫn đến tình trạng Rối loạn phóng noãn khi nồng độ prolactin tăng cao.

Các sự cố về buồng trứng có thể gây khó khăn trong việc thụ tinh, đồng thời cũng có thể dẫn đến các biến chứng như ung thư niêm mạc tử cung hoặc ung thư buồng trứng. Do đó, việc phát hiện các dấu hiệu không bình thường là rất quan trọng. Nếu có bất kỳ biểu hiện nào, phụ nữ nên tìm kiếm sự tư vấn và chẩn đoán từ các chuyên gia y tế để có biện pháp điều trị kịp thời.

Nếu bạn đang gặp bất kỳ thắc mắc nào về căn bệnh Rối loạn phóng noãn, xin vui lòng liên hệ với Bác sĩ Lê Như Ngọc tại phòng khám sản phụ khoa Đà Nẵng. Chúng tôi sẽ tư vấn và đề xuất phương pháp hỗ trợ điều trị tốt nhất cho bạn.